Projekt realizowany przez
Fundację Uniwersytetu w Białymstoku
UNIVERSITAS BIALOSTOCENSIS
Projekt realizowany
przy wsparciu finansowym:
Prezydenta Miasta Białegostoku
we współpracy z:
Uniwersytetem w Białymstoku
Instytutem Socjologii UwB
Klubem Krytyki Politycznej
w Białymstoku
Archiwum Państwowym
w Białymstoku
Zobacz również:
Fundacja UwB
na Facebooku
?Aktualności
3 lipca: otwarta debata nt. chłodni w Labalbalu - Przychylamy się do społecznego postulatu ochrony budynku chłodni przy ul. Baranowickiej i zapraszamy do udziału w debacie - we wtorek 3 lipca w Labalbalu (ul. Warszawska 21) o godz. 18.00. Już teraz można podpisywać petycję w tej sprawie.
Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku od 2009 roku prowadzi systematyczne działania animacyjne i wydawnicze ukierunkowane na zachowanie i popularyzację zabytków PRL oraz „odzyskiwanie” pamięci tamtego okresu. Wraz z wolontariuszami opracowaliśmy m.in. przewodnik po białostockiej architekturze lat 1945-1989 pt. „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta”. W ubiegłym roku Prezydent Białegostoku nagrodził nas w kategorii ochrony dziedzictwa – za całokształt dotychczasowej działalności w zakresie popularyzacji historii miasta. Działalność tę chcielibyśmy kontynuować i rozwijać. Dlatego czujemy się w obowiązku, by zabrać głos w sprawie przyszłości chłodni. Uważamy, że wartość architektoniczna i historyczna tego obiektu powinna być bezwzględnie chroniona. Zabytki Białegostoku, nie tylko te „najnowsze” – takie jak chłodnia, są systematycznie niszczone, często wbrew sprzeciwom mieszkańców. Tymczasem obiekty tego typu mogą być z powodzeniem rewitalizowane, adaptowane do nowych celów, przywracane społeczności, co nie musi kolidować z ich ewentualną komercyjną funkcją. W przypadku ochrony chłodni zbiegają się ze sobą opinia ekspertów – architektów i urbanistów, oraz interes społeczny: wielu mieszkańcom miasta i tworzonym przez nich organizacjom, takim jak nasza, zależy na skutecznych i nowoczesnych działaniach ukierunkowanych na zachowanie lokalnego kulturowego dziedzictwa, którego częścią są obiekty architektoniczne, nie tylko te przedwojenne, ale także późniejsze.
Jako organizacji pozarządowej zależy nam także na uzyskaniu jak najszerszego społecznego poparcia dla inicjatywy ochrony chłodni. Dlatego postanowiliśmy wystosować w tej sprawie petycję – adresowaną do Prezydenta Miasta, miejskich Radnych oraz Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Petycja będzie dostępna w kawiarni Labalbal od soboty 30 czerwca do wtorku 3 lipca. Wszystkich, którym nieobojętny jest los chłodni zapraszamy do złożenia pod nią podpisu.
3 lipca natomiast zapraszamy do Labalbalu na otwartą, publiczną debatę, w której udział wezmą m.in. architekci, urbaniści, zabytkoznawcy i przedstawiciele nauk społecznych – początek o godz. 18.00. Celem debaty jest nagłośnienie aktualnej konfliktowej sytuacji związanej z przyszłością budynku chłodni oraz przedstawienie argumentów przemawiających za jego ochroną. Dążymy do tego, by nie tylko eksperci, ale także mieszkańcy miasta mieli możliwość zajęcia popartego rzetelną wiedzą stanowiska w tej sprawie.
Zaproszenie do udziału w debacie przyjęli:
Mirosław Siemionow z SARP
Jerzy Tokajuk z TUP
Jerzy Uścinowicz z Wydziału Architektury PB
Barbara Tomecka z TOZ
Małgorzata Kowalska z Wydziału Historyczno-Socjologicznego UwB
Joanna Dolecka z Galerii Arsenał
Sebastian Wicher z Departamentu Urbanistyki Urzędu Miasta
Andrzej Nowakowski - Wojewódzki Konserwator Zabytków
Debatę poprowadzą Katarzyna Niziołek i Małgorzata Skowrońska z Fundacji UwB.
Wykład otwarty Sebastiana Wichra - W ramach projektu „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta” Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku i Instytut Socjologii UwB we współpracy z Klubem Krytyki Politycznej w Białymstoku zapraszają na otwarty wykład Sebastiana Wichra pt. „Stanisław Bukowski - wolność w architekturze” w dniu 1 marca o godz. 18:00 - pl. Uniwersytecki 1, aula, I piętro.
Stanisław Bukowski (1904-1979) był architektem, urbanistą i konserwatorem zabytków, któremu białostoczanie zawdzięczają powojenny kształt śródmieścia, a przede wszystkim nadzór nad odbudową Pałacu Branickich i koncepcję rekonstrukcji założenia barokowego centrum. W Białymstoku zamieszkał w 1945 r., obejmując kierownictwo prac przy ukończeniu kościoła św. Rocha według międzywojennego projektu Oskara Sosnowskiego. Do jego realizacji należą liczne odbudowane po wojnie zabytki, m.in. Pałacyk Gościnny i budynek Loży Masońskiej przy ul. Jana Kilińskiego, klasztor Sióstr Miłosierdzia i dawna zbrojownia (obecnie Archiwum Państwowe w Białymstoku) przy Rynku Kościuszki oraz neohistoryczne mieszczańskie kamienice w centrum miasta. Bukowski projektował także architekturę sakralną, m.in. modernistyczny kościół w Dojlidach i kaplicę na cmentarzu św. Rocha - na którym został pochowany wraz z żoną Placydą i synem Andrzejem. W zakresie architektury użyteczności publicznej za największe dzieło Bukowskiego uważany jest natomiast socrealistyczny gmach Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Białymstoku.
Sebastian Wicher jest autorem książki pt. „Żyć architekturą. Życie i twórczość Stanisława Bukowskiego” wydanej w 2009 roku przez Stowarzyszenie Architektów Polskich, oddział w Białymstoku.
Przewodnik szlakiem architektury PRL-u dla każdego! - Wydane nakładem Fundacji UwB przewodniki „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta. Białostocka architektura lat 1945-1989” rozeszły się jak świeże bułeczki. Udostępniamy je zatem w wersji cyfrowej.
Wszystkim tym, którzy nie zdołali zdobyć przewodników polecamy pobranie własnej kopii (pdf).
Debata publiczna: ZOSTAWIĆ/ZASTAWIĆ - W ramach projektu społecznego „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta” Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku, białostocki Klub Krytyki Politycznej oraz Instytut Socjologii UwB mają zaszczyt zaprosić do trzeciej otwartej dyskusji na temat jakości i przemian przestrzeni miejskiej Białegostoku.
W kolejnej odsłonie naszego projektu chcielibyśmy wspólnie z historykami, architektami i urbanistami zastanowić się nad kondycją i przyszłością białostockiej architektury okresu PRL.
Do dyskusji serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych białostoczan.
Dyskusja odbędzie się 1 lutego (poniedziałek) o godz. 18.00 w dawnym KW PZPR przypl. Uniwersyteckim 1 - aula (I piętro).
Udział wezmą:
Marek Kietliński – Archiwum Państwowe w Białymstoku
Andrzej Lechowski – Muzeum Podlaskie
Wojciech Niebrzydowski – Stowarzyszenie Architektów Polskich
Jerzy Tokajuk – Towarzystwo Urbanistów Polskich
Sebastian Wicher – Biuro Kultury i Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Białystok
Prowadzenie:
Katarzyna Niziołek i Maciej Białous – Instytut Socjologii UwB
Dyskusji towarzyszyć będzie premiera publikacji „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta. Białostocka architektura lat 1945-1989”, wydanej nakładem Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.
Więcej materiałów projektu „Ładniej?” - Zapraszamy do zapoznania się z nowymi i archiwalnymi zdjęciami oraz klasyczną audycją radiową, które związane są z architekturą okresu PRL.
Pośród „Galerii fotografii” umieściliśmy nowe, dokumentujące obecność podsufitek z kolażami starych i współczesnych zdjęć, które we wrześniu było można zobaczyć w autobusach komunikacji miejskiej a także na początku października w II białostockiej edycji „Galerii Bezdomnej”. Prezentujemy także zdjęcia z drugiego spaceru szlakiem architektury PRL-u w Białymstoku, który odbył się w dniu 11 października.
Tymczasem wśród pamiątek z Dożynek Centralnych pojawiły się pocztówka okolicznościowa oraz odznaka za wkład w realizację czynów społecznych na rzecz miasta podczas organizacji wystawy rolniczej.
Uwadze polecamy również reportaż „Przywłaszczyciele” Polskiego Radia Białystok z 1977 roku autorstwa Wiesława Janickiego, który przybliża specyfikę i problemy pierwszego w kraju sklepu samoobsługowego istniejącego w mieście przy ulicy Lipowej od 1956 roku.
11 października: drugi spacer szlakiem architektury PRL-u w Białymstoku - Co przedstawia miejska rzeźba zwana przez białostoczan „kółkiem”, „obwarzankiem” lub „uchem ormowca”? Gdzie znajdował się pierwszy w Polsce sklep samoobsługowy, w którym wkrótce po otwarciu grasowali „przywłaszczyciele”? Dlaczego pierwszy sekretarz komitetu wojewódzkiego PZPR w Białymstoku chował się do szafy?
Na te i inne pytania będziemy poszukiwać odpowiedzi podczas kolejnego spaceru szlakiem peerelowskiej architektury w mieście. Zaczynamy 11 października (niedziela) o godzinie 16.16 pod Spodkami (ul. Św. Rocha 14), kończymy około godz. 17.46 w klubokawiarni Kopiluwak przy ulicy Sienkiewicza 9.
Spacer jest organizowany w ramach festiwalu „Pora Prozy 2009" we współpracy ze stowarzyszeniem „Fabryka Bestsellerów”.
Podsufitki w „Galerii Bezdomnej” i pamiątki z dożynek - w dniach 3-11 października kolaże starych i współczesnych zdjęć przedstawiających białostocką architekturę okresu PRL wystawiane są na II białostockiej edycji „Galerii Bezdomnej”. Obecne od miesiąca w autobusach komunikacji miejskiej podsufitki w nieco odmienionych wersjach trafiły na ekspozycję przygotowaną w starym magazynie wojskowym nr. 10 przy ul. Węglowej.
Zapraszamy również do przyjrzenia się pamiątkom z Dożynek Centralnych zorganizowanych w Białymstoku w 1973 roku. Szczególnej uwadze polecamy dokładny plan sytuacyjny ówczesnej wystawy rolniczej.
Wzbogaciliśmy jeszcze zbiór archiwalnych pocztówek i zdjęć. „Nowe” prace przedstawiają m.in. budowę hotelu, salon radiowy, widok ogólny na miasto, bloki Akademii Medycznej, bloki ZOR, osiedle Centrum oraz Pomnik Wdzięczności.
Nowe galerie i publikacje w czytelni - Na stronie internetowej projektu „Ładniej?” pojawiły się nowe, interesujące, materiały.
W dziale „Galerie fotografii”, mogą Państwo obejrzeć kilkanaście zdjęć będących plonem drugiej części fotosafari „Szlakiem osiągnięć XXX-lecia Polski Ludowej w Białymstoku”. Tym razem odwiedziliśmy, między innymi, Amfiteatr, targowisko przy ulicy Bema, zespół szkół muzycznych, romantyczną wyspę na stawie przy ulicy Mickiewicza oraz dawną komendę wojewódzką MO.
W galeriach zamieściliśmy również zbiór wybranych zdjęć prezentowanych w ramach naszej drugiej wystawy, która gości w galerii Instytutu Socjologii i galerii Schody w dawnym Domu Partii (Plac Uniwersytecki 1).
Ponadto o kolejne prace poszerzyliśmy kolekcję pocztówek i zdjęć archiwalnych powojennego Białegostoku.
W dziale „Czytelnia” zamieściliśmy blisko 100 artykułów dotyczących architektury i urbanistyki Białegostoku pochodzących z „Gazety Białostockiej” z lat 1951-1959. Artykuły zostały ułożone chronologicznie oraz rzeczowo, dzięki czemu bez trudu można odnaleźć doniesienia prasowe o poszczególnych budynkach, ulicach, czy osiedlach.
Poza tym polecamy uwadze „Przewodnik po Domu Partii” oraz krótki film dokumentalny pt. „W Białymstoku” z 1965 roku.
Podsufitki i dożynki - W dniu 1 września b.r., w trzynastu autobusach komunikacji miejskiej, pojawiły się podsufitki projektu „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta”. Zawierają one kolaże starych i współczesnych zdjęć przedstawiających białostocką architekturę okresu PRL oraz pytania, które - jak mamy nadzieję - zachęcą pasażerów do refleksji na temat przestrzeni Białegostoku.
Za udostępnienie przestrzeni w autobusach dziękujemy Komunalnemu Przedsiębiorstwu Komunikacji Miejskiej.
Tymczasem w artykule „Centralnie i na ludowo” Radosław Poczykowski przypomina o przypadającej na 2 września rocznicy bezprecedensowych, zorganizowanych w 1973 roku w Białymstoku Centralnych Dożynek. W uroczystościach, które miały ukazać nowoczesne oblicze miasta brali udział przedstawiciele najwyższych władz krajowych i mieszkańcy Białegostoku. „Co nam zostało po dożynkach?” - na to pytanie odpowiada natomiast Andrzej Kłopotowski analizując współczesny stan powojennych realizacji architektonicznych w Białymstoku.
Zapraszamy na wirtualną wyprawę szlakiem najciekawszych białostockich realizacji architektonicznych okresu PRL!
W dniu 11 sierpnia b.r. pod adresem www.ladniej.uwb.edu.pl uruchomiona została oficjalna strona internetowa projektu społeczno-artystycznego „Ładniej?” realizowanego przez Fundację Uniwersytetu w Białymstoku. Autorzy witryny liczą na pobudzenie refleksji nad przestrzenią miejską i zmianami w niej zachodzącymi.
Na stronie opublikowane zostały już podstawowe informacje o celach i działaniach podejmowanych w ramach projektu „Ładniej?” oraz odnośniki do relacji lokalnych mediów z postępów w ich realizacji. Użytkownicy mogą również zapoznać się z pocztówkowymi kadrami Białegostoku z lat 50., 60. i 70. XX wieku oraz współczesnymi zdjęciami miasta wykonanymi przez uczestników projektu.
Dodatkową atrakcję witryny stanowi możliwość odbycia wirtualnego spaceru szlakiem architektury PRL-u. W tym celu przygotowane zostały dwie mapy: „Architektura lat 45.-89.” i „Mała architektura”, które zawierają istotne pozostałości po poprzedniej epoce takie jak chociażby Spodki, Dom Partii, Galeriowiec i Rogalik.
Ponadto strona, podobnie jak organizowane w ramach projektu wystawy, warsztaty i otwarte dyskusje, ustanawia przestrzeń społecznej debaty. Tym razem mieszkańcy miasta mogą wyrazić swoje opinie na temat jakości przestrzeni miejskiej Białegostoku i jej przemian w okresie ostatnich 20-30 lat za pośrednictwem dynamicznej mapy miasta zatytułowanej „Białystok w opinii mieszkańców”. Za jej pośrednictwem możliwe jest ocenianie oznaczonych już lokacji, wyrażanie opinii na temat wyglądu miasta, wskazywanie miejsc w których zaszły istotne pozytywne bądź negatywne zmiany, jak również określanie miejsc ważnych aczkolwiek zapomnianych.
Fotosafari - 4 sierpnia b.r. uczestnicy projektu, zaprzyjaźnieni fotograficy oraz przedstawiciele mediów („Gazeta Wyborcza” i Polskie Radio Białystok) udali się na wycieczkę „Szlakiem osiągnięć XXX-lecia Polski Ludowej”.
Trasę tę proponowali turystom w 1975 roku białostoccy przewodnicy Waldemar Monkiewicz i Elwira Duc w broszurze o tym samym tytule. Celem wycieczki było porównanie fragmentów tekstu broszury sprzed 34 lat ze stanem dzisiejszym opisywanych obiektów. Chcieliśmy w ten sposób uchwycić i udokumentować zmiany, jakie zaszły w miejskich przestrzeniach, a także szerzej w społeczeństwie, gospodarce i polityce. Interesujące było również przyjrzenie się temu jak zmieniła się konwencja pisania przewodników turystycznych – dziś inne obiekty, obszary, czy miejsca uznaje się za warte pokazania turystom. I tak, współcześnie częściej są to zabytki, świątynie, czy pomniki, a jeszcze 30 lat temu były to instytucje publiczne, szkoły, fabryki, bądź sztandarowe, lecz koniecznie współczesne realizacje architektoniczne. Obiekty dumy przed laty, zakłady Fasty, czy Madro, to dziś przestrzenie zdegradowane, w których już się nie produkuje, a niemal wyłącznie sprzedaje. Na trasie wycieczki znalazły się między innymi: dawny kombinat włókienniczy „Fasty”, fabryka prefabrykatów budowlanych „Fadom”, Pomnik Obrońców Białegostoku, Hotel „Turkus”, park XXX-lecia PRL, Klub Rozrywki „Krąg”, hale zakładów „Madro”, Urząd Pocztowy przy ul. Kolejowej, „Spodki” oraz dawne tereny wystawowe Centralnych Dożynek w roku 1973 przy ul. Kawaleryjskiej (dziś bazar).
Fotograficzny plon wycieczki zostanie zaprezentowany na planowanej na przyszły rok wystawie. W drugiej połowie sierpnia odbędzie się druga część fotosafari – tym razem skoncentrujemy się na obiektach w białostockim centrum.
Relacje z pierwszej części fotosafari w mediach:
„Socjolodzy na białostockim fotosafari”
„Obiekty które niegdyś były przedmiotem PRL-owskiej dumy”
„Ładniej?” to projekt społeczno-artystyczny Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku współorganizowany przez białostocki Klub Krytyki Politycznej. Interesują nas przemiany przestrzeni miejskiej Białegostoku w okresie ostatnich 20-30 lat. Zmiany te próbujemy uchwycić na fotografiach, zaś mieszkańców miasta pytamy o ich ocenę. Punktem wyjścia są dla nas PRL-owskie pocztówki, materiały archiwalne oraz informacje z prasy lokalnej z lat 1945-1989 („Gazeta Białostocka”, „Gazeta Współczesna”, „Kurier Podlaski”).
Miejsce:
Białystok
Czas:
styczeń – grudzień 2009 r.
Uczestnicy:
Studenci, pracownicy naukowi, inne zainteresowane osoby
Adresaci:
Młodzież szkolna i akademicka, mieszkańcy miasta, turyści
Cele:
- Zachęcenie mieszkańców Białegostoku do refleksji nad przestrzenią miejską i zmianami w niej zachodzącymi;
- Stworzenie przestrzeni społecznej artykulacji, tj. możliwości wyrażenia przez mieszkańców Białegostoku ich opinii na temat wyglądu miasta;
- Zainicjowanie publicznej debaty na temat pozytywnych i negatywnych zjawisk zachodzących w miejskiej przestrzeni w okresie po 1989 r.;
- Próba wywołania dyskusji na temat tego czy i jak należy zachować architekturę PRL-u;
- Popularyzacja wiedzy o urbanistyce, architekturze, sztuce; zachęcenie mieszkańców do alternatywnego wobec istniejących już tras turystycznych sposobu poznawania miasta.
- Wystawa „Ładniej?” przedstawiająca zestawione ze sobą, historyczne fotografie miejskiej architektury powojennej ze zdjęciami współczesnymi wykonanymi przez wolontariuszy. Odbiorcy wystawy mogli samodzielnie odpowiedzieć na postawione w tytule pytanie oraz przyjrzeć się, jakie zmiany zaszły w miejskiej tkance w ostatnim półwieczu. Ważnym elementem wystawy było udostępnienie widzom forum, na którym mogli wyrazić swoją opinię (specjalnie przygotowane, duże plansze). Od marca do grudnia 2009 roku wystawa prezentowana była Bibliotece Uniwersyteckiej im. J. Giedroycia - przy dawnym biurowcu Zjednoczenia Budownictwa oraz na Wydziale Historyczno-Socjologicznym przy pl. Uniwersyteckim 1 - w dawnej siedzibie KW PZPR.
- Ekspozycja specjalnych podsufitek w autobusach komunikacji miejskiej w ramach projektu „Doznanie na żądanie”. Pozwoliło to na dotarcie z przekazem do szerokiego odbiorcy.
- Wytyczenie miejskiej trasy turystycznej, na której znalazły się 24 najciekawsze budowle oraz zespoły architektoniczne i elementy „małej architektury” okresu PRL w Białymstoku, m.in.: Dom Partii, bank przy ulicy Sienkiewicza, hotel „Cristal”, rektorat UwB, Urząd Pocztowy przy dworcu PKP, hala mięsna przy ulicy Bema, „Spodki” oraz kawiarnie przy ulicy Akademickiej, zakłady „Fasty”, rzeźba „Praczki”, małe formy architektoniczne, jak „Ptaki” przy szosie Warszawskiej czy rzeźba „Pełnia” („Kompozycja”) przy placu R. Dmowskiego.
- Opracowanie i wydanie niewielkiego objętościowo przewodnika - folderu z fotografiami, mapką i krótkim opisem najbardziej charakterystycznych dla poszczególnych okresów PRL elementów zabudowy. Folder w sposób przystępny i atrakcyjny przedstawia wytyczony szlak turystyczny.
- Budowa strony internetowej przedstawiającej projekt oraz zamierzone i realizowane działania. Zawiera m.in. wirtualną mapę Białegostoku z zaznaczonymi obiektami będącymi przedmiotem zainteresowania projektu, bogate galerie fotografii i pocztówek, zbiory archiwalnych artykułów, materiałów i pamiątek. Integralną częścią strony jest specjalna mapa-forum, na której mieszkańcy miasta mogą wypowiadać się na temat architektury będącej przedmiotem naszych działań.
- Organizacja wydarzeń towarzyszących:
- Warsztat aktywizacyjny dla licealistów „Miasto jest dla ludzi” (04.2009, zrelacjonowany przez TVP Białystok w reportażu pod tym samym tytułem);
- Debaty publiczne: 22.03.2009 - pt. „Ładniej? O jakości i przemianach przestrzeni miejskiej” (udział wzięli: Edwina Bendyka. Joanny Erbel. Daniela Boćkowskiego, Mirosława Miniszewskiego), 26.05.2009 - pt. „Decydenci vs. Dysydenci” (z udziałem Adama Polińskiego, Piotra Firsowicza, Małgorzaty Kowalskiej, Wojciecha Koronkiewicza i Andrzeja Kłopotowskiego) i 01.02.2010 - pt. „ZOSTAWIĆ/ZASTAWIĆ” (z udziałem: Marka Kietlińskiego, Andrzeja Lechowskiego, Wojciecha Niebrzydowskiego, Jerzego Tokajuka i Sebastiana Wichra);
- „Fotosafari” - dwie akcje fotograficzne z udziałem fotografików profesjonalistów i amatorów śladami przewodnika turystycznego z roku 1975 pod tytułem „Szlakiem osiągnięć XXX-lecia PRL w Białymstoku”;
- Dwie wycieczki szlakiem architektury PRL (07.07 i 11.10.2009). - Promocja projektu za pośrednictwem Internetu, mediów lokalnych, ekspozycji w autobusach, plakatów, tzw. roll-upa i prezentacji multimedialnej.
Partnerzy:
Nawiązaliśmy współpracę z:
- Instytutem Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku,
- Biblioteką Uniwersytecką im. J. Giedroycia,
- Klubem Krytyki Politycznej w Białymstoku,
- Studenckim Kołem Naukowym Historyków na UwB,
- Archiwum Państwowym w Białymstoku,
- Stowarzyszeniem "Fabryka Bestsellerów",
- i Komunalnym Przedsiębiorstwem Komunikacji Miejskiej.